Giới thiệu về Vương Cung Thánh Đường Đức Mẹ La Vang

Nhà thờ La Vang hay Vương cung thánh đường Đức Mẹ La Vang là một Nhà thờ Công giáo Rôma thuộc Tổng Giáo phận Huế, tọa lạc ở xã Hải Phú, huyện Hải Lăng, tỉnh Quảng Trị, Việt Nam. Đây là một trung tâm hành hương lớn của người Công giáo Việt Nam. Nhà thờ được Giáo hoàng Gioan XXIII tôn phong là vương cung thánh đường qua Sắc chỉ Magnonos ngày 22 tháng 8 năm 1961.

Đức Mẹ La Vang

Đức Mẹ La Vang là cái tên quen thuộc, thân thương của người công giáo Việt Nam. Nhắc đến Mẹ La Vang là người ta nhớ đến sự tích Đức Mẹ Maria hiện ra tại La Vang năm 1798. Thật ra, trong những người Công Giáo chúng ta chỉ có một Ðức Mẹ là Ðức Mẹ Maria, Mẹ của Chúa Giêsu mà thôi. Nhưng chúng ta thường được nghe những danh xưng về Ðức Mẹ như Ðức Mẹ Lộ Ðức, Ðức Mẹ Fatima hay Đức Mẹ La Vang… vì ở những nơi mang danh xưng ấy Ðức Mẹ đã hiện ra.

Cũng thế, chúng ta gọi Ðức Mẹ La Vang, vì theo truyền thuyết thì vào năm 1798, dưới thời Vua Cảnh Thịnh ra lệnh bắt bớ những người theo đạo Thiên Chúa, Ðức Mẹ đã hiện ra một nơi có tên La Vang.

Vậy La Vang ở đâu? Ðức Mẹ đã hiện ra trong trường hợp nào? Thời xa xưa La Vang là nơi rừng rú hẻo lánh có nhiều cây “Lá Vằng”, và thú dữ, nằm về phía tây Ðồn Dinh Cát, về sau là tỉnh lỵ Quảng Trị khoảng 5 cây số và nằm về phía Bắc của Phú Xuân tức Kinh đô Huế khoảng 58 cây số. Theo địa bộ của làng Cổ Vưu được lập từ đời nhà Lê và được quản tu lại đời Gia Long có tên là Phường LÁ VẰNG, vì nơi ấy có nhiều Lá Vằng, từ Lá Vằng đọc trại thành La Vang. Cũng có người cho rằng, gọi là La Vang vì ngày xưa nơi rừng rú này có cọp beo và nhiều thú dữ khác nên mỗi lần các toán người đi làm củi ngang qua phải la vang lên để thú dữ tránh đi.

Sự kiện Đức Mẹ hiển linh:

Còn việc Ðức Mẹ hiện ra tại La Vang trong trường hợp nào thì theo truyền thuyết vào năm 1798 ngày 17 tháng 8, vua Cảnh Thịnh, con của Vua Quang Trung ra sắc dụ cấm Ðạo từ Phú Xuân đến Bắc Hà, lệnh cho tiêu diệt đạo Gia Tô, triệt hạ các Ðạo Ðường, Ðạo Quán và tróc nã các Ðạo Trưởng. Ðể tránh sự bắt bớ của quan quân Tây Sơn, Giáo Dân xứ Trí Bưu (Cổ Vưu) xứ Thạch Hãn v.v… đã trốn vào ẩn náu trong Phường Lá Vằng. Họ phá rừng làm rẫy, có người đã làm trại để giữ hoa màu. Theo truyền thuyết đêm đêm giáo dân thường họp nhau lại để đọc kinh lần chuỗi. Bỗng nhiên vào một đêm họ cùng nhìn thấy một người đàn bà đẹp, tay bồng cháu bé xuất hiện dưới gốc cây đa cổ thụ, có hai vị cầm đèn chầu. Họ nhận ra đó là Ðức Mẹ bồng Chúa Hài Ðồng, có hai thiên thần đứng chầu hai bên. Ðức Mẹ ngỏ lời an ủi họ, bảo họ hái lá cây xung quanh mà uống sẽ được lành bệnh. Và hứa rằng ai đến cầu khẩn tại chốn này Mẹ sẽ ban ơn. Sau đó Ðức Mẹ còn hiện ra với họ nhiều lần nữa.

Nhà thờ La Vang

Sơ khai

Sau Hòa ước Nhâm Tuất (1862), vua Tự Đức ban hành chỉ dụ tha đạo Công giáo. Giám mục Sohier Bình dự định mở mang họ đạo La Vang, nhưng bất thành vì việc sang nhượng đất không có kết quả. Tuy nhiên, ở đây có thể đã tồn tại những nhà nguyện nhỏ bằng gỗ, lá.
Trong báo cáo năm 1894, linh mục Patinier Kinh là chính xứ Cổ Vưu kiêm quản hạt Quảng Trị cho biết sau thời kỳ bạo loạn đã khẩn trương cho dựng lại một ngôi nhà thờ nhỏ bé, tạm bợ bằng gỗ để chờ nguồn kinh phí cũng như để chờ cho tình hình bớt căng thẳng .

Nhà thờ ngói

Năm 1885, Giám mục Caspar Lộc quyết định cho xây dựng tại La Vang một ngôi nhà thờ bằng ngói. Mọi vật liệu xây dựng cần thiết đã được chuẩn bị nhưng mãi đến năm 1894 mới khởi công và hoàn tất vào năm 1901, dưới ba đời linh mục chính xứ Bonnard, Patinin, Bonin. Nhà thờ ngói được Giám mục Caspar Lộc xức dầu cung hiến và khánh thành vào dịp Đại hội La Vang lần thứ nhất (từ ngày 6-8 tháng 8 năm 1901) với tước hiệu Đức Bà Phù Hộ Các Giáo Hữu.
Nội thất ngôi nhà thờ này được thiết kế theo kiểu kiến trúc cổ Việt Nam chứa được vài trăm người nhưng mặt tiền thì theo kiến trúc phương Tây. Phía trước có hai tháp dang ra hai bên. Trên bàn thờ có tượng ảnh Chúa Giêsu, Đức Mẹ Mân Côi, thánh Đa Minh và bà thánh Catarina. Phía trên cửa ra vào chính diện in nổi năm chữ nôm: LA VANG CUNG CHỦ MẪU (tức là: ĐỀN THỜ ĐỨC MẸ LA VANG). Trong dịp Đại hội La Vang lần thứ 8 (năm 1923), Giám mục Allys Lý nhận thấy số giáo dân hành hương ngày một đông, ngôi nhà thờ ngói thì quá chật hẹp, lại đã xuống cấp, có thể sụp đổ bất cứ lúc nào nên đã quyết định xây dựng ngôi nhà thờ rộng lớn hơn tại La Vang.
Lễ Đức Mẹ Lộ Đức (ngày 11 tháng 2 năm 1924), linh mục Morineau Trung giáo xứ Cổ Vưu phát lệnh khởi công xây dựng nhà thờ La Vang theo đồ án của kiến trúc sư Carpentier. Sau bốn năm, công trình hoàn thành [4]. Nhà thờ với hai tầng mái và hai cánh thánh giá. Tháp chuông hình vuông hai tầng nổi bật lên giữa cảnh đồi cát và núi rừng chung quanh.[5]. Ngày 20 tháng 8 năm 1928, Giám mục Allys Lý đã long trọng cử hành nghi thức xức dầu cung hiến nhà thờ mới và làm phép chuông vào ngày 30 tháng 9 năm 1928. Qua nhiều năm sau, Nhà thờ La Vang bị hư hại nặng. Giữa năm 1955, linh mục sở tại La Vang Giuse Trần Văn Tường cho trùng tu, thay toàn bộ tuồng gỗ bằng vài sắt.

Tiểu vương cung thánh đường Đức mẹ La Vang

Nhà thờ La Vang, hình chụp năm 1967, trước khi bị tàn phá
Năm 1961, trong một phiên họp tại Đà Lạt, Hội đồng Giám mục Việt Nam (miền Nam) dưới quyền chủ toạ của Tổng Giám mục Phêrô Máctinô Ngô Đình Thục đã có những quyết định như sau:
1. Xin Toà Thánh nâng đền thờ Đức Mẹ tại La Vang lên hàng vương cung thánh đường.
2. Mở rộng phạm vi đền thờ La Vang và làm thêm các cơ sở mới: Một bàn thờ dâng hiến Giáo hội và Tổ quốc Việt Nam cho trái tim vô nhiễm Đức Mẹ và một bàn thờ cho các vị tử đạo Việt Nam; xây một công trường rộng lớn theo kiểu đàn Nam Giao; xây một toà nhà lớn cho khách đến viếng; thiết lập một tu viện.
3. Công việc xây dựng được tiến hành ngay bằng tiền của giáo dân và tất cả các quan chức trong chính quyền Ngô Đình Diệm đóng góp.

Sáng ngày 22 tháng 8 năm 1961, Đức ông De Nitris, thư ký Tòa Khâm Sứ, đại diện Tòa Thánh tuyên đọc sắc chỉ của Giáo hoàng Gioan XXIII nâng Đền Thờ La Vang lên bậc tiểu vương cung thánh đường.
Nội dung sắc chỉ:

Bởi thế, sau khi đã bàn hỏi Bộ Phụng Tự, tìm biết chắc chắn và cân nhắc kỹ lưỡng, Chúng Tôi lấy toàn quyền Giáo hoàng của Chúng tôi, viết Sắc Chỉ này, có hiệu lực vĩnh viễn, để ban cho Đền Thánh Đức Mẹ La Vang ở Giáo phận Huế, được tước hiệu và phẩm vị Tiểu vương cung thánh đường, với tất cả các quyền lợi, đặc ân thường ban cho những Thánh Đường như thế, không gì trái ngược có thể chống lại Sắc Chỉ nầy. Chúng tôi truyền cho những ai liên quan, hoặc có thể liên quan với Sắc Chỉ nầy, từ nay về sau, phải hoàn toàn vâng phục và đoán định như thế; từ nay, bất cứ ai, bất cứ quyền lực nào vi phạm Sắc Chỉ của Chúng Tôi, vô tình hay hữu ý, đều kể là bất thành, vô hiệu.

Năm 1961-1962, một số kiến trúc như Công trường Mân Côi với 15 pho tượng bằng đá cẩm thạch, hồ Tịnh Tâm và ba cây đa cao 20m với tượng Đức Mẹ bồng con do kiến trúc sư Ngô Viết Thụ thiết kế. Cuối năm 1963, chính quyền Ngô Đình Diệm bị sụp đổ, Giám mục Ngô Đình Thục sống lưu vong ở nước ngoài nên nhiều hạng mục của công trình xây dựng ở đền thờ La Vang bị ngừng trệ.
Vương cung thánh đường La Vang bị bom đạn phá hủy hoàn toàn trong cuộc chiến Mùa Hè Đỏ Lửa 1972. Nay chỉ còn di tích tháp chuông.

Đồ án xây dựng mới

Từ năm 1995, tháp chuông và những công trình liên hệ như Nhà nguyện Đức Mẹ (một mái nhà tôn sau tháp cổ), Nhà nguyện Thánh Thể (xây từ năm 2002), Công trường Mân Côi, Lễ đài, Nhà hành hương (xây từ năm 2004), 3 cây đa (nơi Đức Mẹ hiện ra)… được tu sửa hay dựng mới. Năm 1998, tượng Đức Mẹ La Vang do nhà điêu khắc kiêm họa sĩ Văn Nhân đã được làm phép thay thế tượng cũ. Tượng này mang phong cách dân tộc từ trang phục đến nét mặt được Giáo hoàng Gioan Phaolô II làm phép ngày ngày 1 tháng 7 năm 1998 tại Roma, sau đó chuyển về Việt Nam dịp kỷ niệm biến cố 200 năm Đức Mẹ La Vang.
Năm 2008, Thánh địa được chính quyền tỉnh Quảng Trị cấp lại 21 ha đất để “phục vụ hoạt động tín ngưỡng của giáo dân” nên Hội đồng Giám mục Việt Nam đã quyết định xây lại nhà thờ La Vang cho xứng với Trung tâm hành hương quốc gia. Một cuộc thi về thiết kế đã được tổ chức năm 2010 và 5 đồ án đã được trao giải nhì để hoàn thiện thêm.
Đến ngày 6 tháng 1 năm 2011, nghi thức đặt viên đá đầu tiên do Hồng y Ivan Dias- Đặc sứ không thường trực của Giáo hoàng Benedicto XVI và các Giám mục Việt Nam đã được tiến hành vào dịp bế mạc Năm Thánh nhân 50 năm hàng giáo phẩm Việt Nam (1960-2010). Dự kiến chi phí cho nhà thờ mới là 25 triệu đôla.

Ngày 15 tháng 8 năm 2012 đã diễn ra lễ đặt viên đá đầu tiên xây dựng Vương cung Thánh đường mới. Công trình Vương cung thánh đường mới dự kiến được xây dựng trên một mặt bằng có diện tích 13.464 m2. Chiều dài công trình 132m theo hướng bắc nam, ngang 102m theo hướng đông tây. Sức chứa 5.000 chỗ. Vương cung thánh đường, thể hiện phong cách kiến trúc Việt, mang hồn Việt qua hình dáng những tấm mái ngói thân quen, kiểu dáng ngôi nhà ở, ngôi đình Việt, những họa tiết diễn tả cụ thể những ân huệ của Thiên Chúa